Inwentaryzacja botaniczna torfowisk alkalicznych na obszarze PLH080047 Żurawie Bagno Sławskie

W sierpniu br. zakończony został I etap inwentaryzacji botanicznej na torfowiskach alkalicznych zlokalizowanych na obszarze Natura 2000 PLH080047 Żurawie Bagno Sławskie.

Warto wspomnieć, dlaczego jest to aż tak cenne siedlisko przyrodnicze. Torfowiska alkaliczne wykształcają się najczęściej na obszarach o urozmaiconej rzeźbie terenu. Cechą tych miejsc jest trwałe, stabilne zasilanie ruchliwymi wodami podziemnymi. Wody te, jako wody podziemne, są ubogie w substancje odżywcze (biogeny takie jak fosfor i azot), dzięki czemu możliwy jest rozwój roślinności siedlisk mezo- i oligotroficznych – mechowisk i specyficznych mszarów budowanych przez gatunki torfowców tolerujące alkaliczne wody. Specyficzne warunki dopływu oligotroficznych i mezotroficznych wód podziemnych o wysokiej koncentracji węglanu wapnia odzwierciedla wyjątkowy skład gatunkowy roślin oraz zbiorowisk roślinnych, nie występujący w żadnym innym siedlisku. Powszechnie zakłócony reżim wód podziemnych oraz kilkusetletnie przekształcenia torfowisk alkalicznych doprowadziły do drastycznego spadku lub całkowitego zaniku populacji kilkudziesięciu gatunków roślin obecnie uważanych za rzadkie lub zagrożone wyginięciem.

Torfowisko będące przedmiotem naszych badań, to fragment obszaru Natura 2000 PLH080047 Żurawie Bagno Sławskie, o łącznej nieco ponad 5 ha. W realizowanym obecnie projekcie, współfinansowanych przez Unię Europejską, zamierzamy doprowadzić do renaturyzacji tegoż siedliska, którego stan zachowanie w chwili obecnej pozostawia wiele do życzenia – zaawansowane procesy sukcesji naturalnej, liczne naloty drzew i krzewów, zalążki trzcinowisk … To wszystko powoduje skuteczne hamowanie wzrostu i rozwoju typowej dla tego siedliska roślinności, w związku z czym postanowiliśmy przeciwdziałać temu jakże niekorzystnemu przyrodniczo procesowi degradacji.

Jednakże aby można było po kilku latach prowadzenia działań ochronnych ustalić ich efekt, w pierwszej kolejności należało przeprowadzić wstępną inwentaryzację botaniczną torfowiska, która w sposób szczegółowy opisze nam stan obecny, do którego po zakończeniu działań renaturyzacyjnych będziemy przyrównywać wyniki II etapu inwentaryzacji (po zakończeniu wszystkich prac).

W wyniku badań ustalono:

1. florę terenu tworzy 68 gatunków roślin naczyniowych, z czego 2 podlegają ochronie ścisłej, a 14 ochronie częściowej;
2. jeden z gatunków wpisany jest na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (oznaczony jako „narażony”);
3. wyróżniono 5 jednostek syntaksonomicznych:

Caricetum lasiocarpae

Thelypteridi-Phrangmitetum

Vaccinio uliginosi-Pinetum sylvestris

Sphagno squarrosi-Alnetum

4. główne gatunki sukcesyjne: olsza czarna, sosna zwyczajna, trzcina pospolita, kruszyna pospolita;

Wnioski: siedlisko wykształcone w postaci zespołu turzycy nitkowatej (Caricetum lasiocarpae ); podlega bardzo silnej sukcesji wtórnej. Zwarcie warstwy krzewów wynosi zazwyczaj od 20 do 70%. Miejscami torfowisko zatąpione jest płatami zbiorowiska szuwarowego  (Thelypteridi-Phrangmitetum) . We wnioskach wskazano również, że zaplanowane przez nas zabiegi związane z usuwaniem nalotów i prowadzeniem ekstensywnej gospodarki kośnej są jak najbardziej wskazane, a wręcz konieczne w celu zachowania siedliska we właściwym stanie.

Wszystkie działania ochronne na tym torfowisku realizowane będą przez Nadleśnictwo Sława Śląska w latach 2019-2022. W ostatnim roku, tj. 2022, przeprowadzona zostanie ponowna inwentaryzacja, która miejmy nadzieję potwierdzi korzystny wpływ zabiegów ochronnych na stan zachowania siedliska.

Inwentaryzację botaniczną przeprowadziła dr Magdalena Wojciechowska na zlecenie Nadleśnictwa Sława Śląska, w ramach projektu „Ochrona ptaków i siedlisk na obszarach Natura 2000 Pojezierze Sławskie i Żurawie Bagno Sławskie oraz ograniczenie antropopresji turystycznej na te obszary w Nadleśnictwie Sława Śląska”.

Autor Marek Szeluch